LƯỢC
SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN
GIÁO
XỨ TÂN LỘC
Giáo xứ Tân
Lộc, trực thuộc giáo phận Vinh, được ghi vào biên niên sử của Giáo Hội hoàn vũ,
chúng tôi xin được phép ôn lại một vài nét sử liệu với những sự nghiệp mà cha
ông chúng tôi đã gầy dựng trong suốt mấy thế kỷ qua, và nhận lấy đó làm niềm tự
hào và danh dự, hầu để duy trì, phát huy những thành quả tốt đẹp mà Tiền nhân
đã dày công vun đắp. Đúng như lời người xưa đã căn dặn con cháu :
“Thiên ân
thần khả báo
Phụ nghiệp
tử năng thừa”.
Đáp lại lời
mời gọi khẩn thiết của Thầy Chí Thánh : "Hãy đi rao giảng Tin Mừng khắp
thế gian", từng đoàn đoàn, lớp lớp những người con ưu tú của Giáo Hội
nối tiếp nhau, không quản gian lao vất vả, xung vào đội ngũ nối dài ơn Cứu Độ
cho đến tận cùng bờ cõi trái đất và đã cùng Phêrô thưa tiếng : "Vâng lời
Thầy con xin thả lưới".
Thế là
mảnh đất Nghệ -Tĩnh -Bình, tức lãnh thổ
giáo phận Vinh ngày nay, được diễm phúc đón tiếp bước chân nhà truyền giáo vĩ
đại A-lệ-Sơn Đắc Lộ vào năm 1629, khi Ngài và giáo sĩ Mác-Kê ở Thăng Long bị
Nhà Lê bức xuống thuyền theo đường biển, vào Nam để về Macao. Cuộc hành trình
đầy thử thách này chuyển tải trọn vẹn thánh ý Chúa quan phòng nhiệm mầu muốn
cho đoàn tranh thủ rao giảng Tin Mừng tại các cửa biển Nghệ An, Hà Tĩnh và
Quảng Bình.
Mảnh đất gio
xứ Tn Lộc, chính là một trong các cửa biển đầu tiên thuộc giáo phận Vinh được
đại phúc đón nhận hạt giống Tin Mừng từ
đoàn truyền giáo cha Đắc Lộ năm xưa : Cửa Lò. Vâng, trong cái buổi đầu
tinh khôi ấy, Tin Mừng Cứu Độ như một âm vang vút cao trên sóng biển rì rào tạo
nên một giai điệu êm đềm, ngân vang, bọc lấy làng chài Cửa Lò vốn "sơn
thuỷ hữu tình" từ bao đời nay. Thât là "hữu duyên thiên lý năng tương
ngộ". Cái duyên của lòng người, của đất trời gặp nhau. Thế là "bột đã
được dậy men", "hạt giống đã được gieo vào đất tốt và sinh hoa kết
quả".
Cửa Lò hồi
ấy có chợ Lò khá sầm uất, là điểm giao lưu buôn bán, trao đổi hàng hoá duy nhất
giữa dân cư các vùng lân cận với dân làng chài. Đây là điều kiện thuận tiện cho
hạt giống Đức Tin lan toả khắp địa hạt Chân Lộc (tên gọi huyện Nghi Lộc ngày
xưa). Quả là thiên thời, địa lợi, nhân hoà! Chân Lộc còn là một trong những xứ
đạo tiên khởi của giáo phận Vinh, với gần 4046 giáo dân, trong đó Đông Biên
(tức Tân Lộc ngày nay) là một họ lẻ, có một nhà thờ mái tranh, mang cái tên gắn
liền với vị trí địa lý của làng : nhà thờ Đông Biên (nghĩa là phía đông giáp
biển). Nơi đây đã trở nên điểm tựa tinh thần linh thiêng duy nhất của con cái
làng Đông Biên (Tân Lộc) sau những chuyến ra khơi đối mặt với sóng gió cuộc
đời. Từ nay, dù biển có gào thét hay sóng nước có trào dâng con thuyền của Đức
Kitô trong lòng con cái Đông Biên (Tân Lộc) vẫn cứ lướt thắng và đầy ắp
"cá người".
"Hữu xạ
tự nhiên hương”. Thật vậy, nhờ hương thơm đời sống đạo đức và lòng nhiệt thành Tông đồ
toả ra từ các Đấng Thừa Sai và đoàn chiên, ít lâu sau một số bà con lương dân
làng Mai Bảng xin gia nhập đạo. Số tân tòng này chính là nhân tố đầu tiên làm
nên giáo họ Mai Hương (tức Mai Lĩnh hôm nay). Còn họ giáo Yên Trạch là kết quả
của một số gia đình lương dân làng Yên Lương trở lại với một số ít giáo dân ở
Đá Dựng (Lập Thạch) và dân chài ở Cửa Rum lên.
Tuy cuộc
sống dân làng chài thời ấy còn mang hình thức trao đổi là chính nhưng Mai Hương
và Yên Trạch cũng đã có hai nhà nguyện nhỏ, đủ cho những lời kinh nguyện sớm
tối như hương thơm ngào ngạt bay lên trước Thiên Tòa Chúa. Chính nhờ đó mà một
năm trước khi thành lập giáo phận Vinh, tức là năm 1845 cha Lausensô Tăng,
người con ưu tú của Mai Hương được tiến chức linh mục. Sau 16 năm nhiệt thành
trong sứ vụ Tông đồ, Ngài đã bị bắt và chết rũ tù năm 1859 làm chứng nhân cho
Đức tin dưới thời Tự Đức. Dòng máu tử đạo của Ngài đã thấm sâu vào lòng Đất Mẹ
Cửa Lò-Tân Lộc thân thương làm vọt lên một sức sống mới mãnh liệt cho 42 bông
hoa thiêng nối tiếp nhau trổ sinh trong suốt
hơn 140 năm qua ; trong đó có 26
linh mục, hơn 25 tu sĩ nam nữ và chủng sinh trong và ngoài nước, góp phần tô
điểm cho vườn hoa muôn sắc của Giáo Hội thêm rực rỡ.
Theo cuốn
"Tư liệu về hàng Giáo Phẩm Đông Dương thế kỷ 17 và 18" của Đức Cha
Lu-i - Nê-ê, người Pháp, Giám Mục giáo phận Tây Đàng Ngoài, cho biết : linh mục
tiên khởi của Giáo Hội Việt Nam, Bênêdictô Hiền, sinh năm 1615, tại làng Dou
Hien, xứ Chân Lộc, tỉnh Nghệ An, thụ phong linh mục năm 1668. Chữ
"Đu" trong tiếng Pháp có âm vọng Việt Ngữ là "Đông". Phải
chăng đó làng Đông Biên (Tân Lộc) chúng ta.
Năm 1853
Giáo xứ Cửa Lò được tách ra từ xứ mẹ Chân Lộc với 2693 giáo hữu, linh mục quản
xứ là cha Giacôbê Nguyễn Danh Thông, quê ở Thuận Nghĩa, bị bắt ngày 21-1-1860
tại Vạn Lộc trại, bị trảm quyết vì đạo ngày 24-4-1860.
Năm 1876 do điều kiện bất lợi về vị trí điạ lý
mỗi khi có gió bão, nước biển dâng cao,
nhà thờ cũ Đông Biên đã được dời vào vị trí hiện nay và thay bằng một
nhà thờ gỗ mái ngói với tước hiệu Sinh nhật Mẹ làm Bổn mạng. Theo sử liệu để
lại, việc dời nhà thờ đến vị trí mới là nhờ sự bênh vực của linh mục Phaolô
Nguyễn Hoằng, nghĩa tử của cha già quản xứ Giacôbê Nguyễn Danh Thông, hồi ấy đang làm quan Bộ Lễ Tả Tham Tri ở Huế
dưới thời vua Tự Đức, xử hậu cho vụ tranh chấp đất nên mãi đến ngày nay con
cháu làng Đông Biên (Tân Lộc) vẫn luôn
truyền tụng và ghi ơn.
"Con
thuyền lịch sử" chuyên chở "những con người lịch sử" âm thầm đi
qua một giai đoạn tưởng chừng như không mấy ai quan tâm ấy, đã trở thành những
thanh âm thông điệp mãi mãi ngân vang,
hết sức quan trọng và đầy tính quyết định cho tương lai hậu thế cháu con.
Bao sự tích
diệu kỳ chứa trong từng câu kể.
Mang nặmg ân
tình của bao thế hệ.
Mặn giọt mồ
hôi của cha của mẹ
Thơm hơi thở
nồng của chị của anh".
Khép lại một
giai đoạn lịch sử hào hùng mà cha ông đã viết lên trong gian nan, vất vả, mồ
hôi trộn lẫn với máu và nước mắt, ý Chúa nhiệm mầu muốn cho mảnh đất này bước
sang một giai đoạn lịch sử mới không kém phần phong phú và trọng đại, với một
danh xưng mới được ghi vào biên niên sử của giáo phận: Tân Lộc.
Năm 1902,
Đức Cha Pi-Nhô Trị Giám Mục giáo phận Vinh chính thức châu phê thành lập giáo
xứ Tân Lộc với ba họ đạo : Tân Lộc, Mai Hương và Yên Trạch cùng với ba tước
hiệu Mẹ làm bổn mạng : Sinh Nhật Mẹ, Mẹ Vô Nhiễm và Mẹ Mân Côi, sau ny gio họ Đức
Xun nhạp vo lấy tước hiệu Mẹ Thin Cha, có ý ghi ơn Mẹ đã dìu dắt đoàn con giáo
xứ vượt qua bao thử thách trong những ngày gian nan.
Tân Lộc khiêm tốn nép mình dưới chân núi Lô
Sơn lịch sử, nơi mà nhà chí sỹ Công Giáo PhaoLô Nguyễn Trường Tộ đã cùng bạn
học xướng hoạ và ngắm cảnh biển trời bao la, sau một ngày miệt mài với sách vở,
trong những năm tháng theo học quan huyện Địa Linh ở làng Tân Lộc.
Cũng như ngọn
Lô Sơn đứng sừng sững giữa đất trời, không hề lay chuyển trước những biến động
thăng trầm của lịch sử, Tân Lộc cũng luôn kiên trung trong Đức Tin mà cha ông
đã đón nhận như một báu vật linh liêng,
vô giá Thiên Chúa đã trao ban.
Từ thành lập
và phát triển đến nay, Tân Lộc đã đón nhận biết bao hồng ân Thiên Chúa và Mẹ
Maria tặng ban qua tay 15 vị chủ chăn nhiệt thành, thánh thiện thay mặt Bề Trên
Giáo phận coi sóc và hưởng dẫn. Các Ngài như những tay lái lành nghề dẫn đưa
con thuyền Giáo xứ vượt qua bao bão táp dòng đời, vững tin vào Chúa và tương
lai của Giáo hội Người.
Năm
1902-1910, Bề Trên giáo phận bổ nhiệm cha Phêrô Đạt
quản xứ Tân Lộc trong buổi "vạn sự
khởi đầu nan" đầy thiếu thốn, vất vả với ba giáo họ, gần 2465 tín hữu.
Nhưng con thuyền của con cái Tân Lộc với thuyền trưởng Phêrô Đạt vẫn êm đềm
tiến về tương lai sáng ngời, nơi đó Đức Kitô-Thuyền Trưởng của mọi thuyền
trưởng đang chờ đón.
Năm
1910-1915, cha Gioanbatixita Nguyễn Đức Nhạc
được bổ nhiệm làm quản xứ Tân Lộc.
Năm1910,
giáo họ Mai Hương trở thành trung tâm nghỉ mát của các Cố Thừa Sai. Nơi đây còn
là điểm học tiếng Quốc Ngữ lý tưởng của các Thừa Sai mới sang Việt Nam
Năm
1915-1921, cha Gioanbaotixita Đậu Quang Trường
được đặt làm quản xứ Tân Lộc.
Năm 1919,
Giáo họ Mai Hương khởi công xây dựng ngôi thánh đường, kiến trúc theo kiểu Tây
Phương, do Cố Thừa Sai Hoà thiết kế và đốc công. Công trình lịch sử này đã được
khánh thành Năm 1923 trong niềm vui của toàn giáo xứ.
Năm
1921-1932, cha Phaolô Thực, được Bề Trên Giáo
phận bổ nhiệm làm quản xứ Tân Lộc. Nhờ trí thông minh, khôn ngoan và lòng nhiệt
thành Tông đồ của Ngài, ngôi thánh đường sơn son thiếp vàng, nguy nga rộng lớn,
nhất nhì giáo phận lúc bấy giờ đã được khởi công và hoàn thành vào năm 1930.
Đây là biểu tượng sống động nói lên lòng mến Chúa, yêu Giáo hội của con cái Tân
Lộc. Tháp chuông và phần lòng ngôi thánh
đường này hiện nay vẫn còn đó. Và để ghi nhớ công ơn trời bể của Ngài, cha ông
chúng tôi đã đặt thi hài Ngài nằm trong lòng ngôi thánh đường như trong vòng
tay của con cái Tân Lộc khi ngài về chầu chúa ngày 30/10/1932.
Năm
1932-1942, cha Gioanbaotixita Thư, nguyên là
cha phó cho Cha già Phaolô Thực, được Bề Trên giáo phận đặt lên chính sau khi
cha xứ Phaolô Thực qua đời. Một ngôi trường giáo lý khang trang mang tên thánh
Gioanbaotixita đã được mọc lên dưới bàn tay hướng dẫn của Ngài.
Năm
1942-1944, cha Phaolô Lễ, được bổ nhiệm làm
quản xứ. Chỉ trong vòng hai năm coi sóc, cơ sở của giáo xứ lại có thêm một ngôi
trường mới khang trang, đẹp đẽ mang tên thánh Phaolô, đối diện với ngôi trường
thánh Gioanbaotixita. Hai ngôi trường này đã bị bom đạn chiến tranh tàn phá,
hiện nay không còn nữa nhưng dư âm của nó luôn vang vọng trong tâm thức của bao
đời con cháu Tân Lộc, vì từ đó nhiều người con của Tân Lộc đã lớn lên và tung
cánh muôn phương.
Năm 1944,
Cha Phêrô Trần Đức Hân, được bổ nhiệm làm quản
xứ Tân Lộc. 14 năm quản xứ của Ngài được chia làm hai giai đoạn (từ 1944-1953
và 1956-1969) với những bước tiến thăng trầm do hoàn cảnh chính trị xã hội bất
trắc đem đến.
Năm 1954, Do
đấu tranh cho công lý sự thật v bảo về Gio hội , cha Phêrô bị chính quyền bắt
giam, nên từ năm 1954-1955, con cái Tân Lộc được đặt dưới sự phụ trách của cha
hạt Phêrô Phan Định quản xứ Lộc Mỹ.
Năm 1954,
trong một đợt oanh tạc của máy bay Pháp, ngôi thánh đường Tân Lộc hòng bị xoá
sổ trên địa bàn Cửa Lò. Nhưng, Mẹ Thiên Chúa nhân lành đã hiện ra uy nghi trên
tháp chuông ngôi thánh đường như một "Hiệp Sĩ" oai hùng xuất trận,
với ngọn cờ trong tay, gạt làn bom lạc hướng ra biển, bảo vệ ngôi thánh đường
và đoàn con yêu của Mẹ bình yên. Sau biến cố này, bà Hướng Thinh, một lương dân
làng Vạn Lộc xin gia nhập đạo và đã trở thành một Kitô hữu tốt, vì chính bà đã
chứng kiến và kể lại cho mọi người việc
Đức Mẹ hiện ra làm những điều cả thể trên con cái Tân Lộc.
Mùa xuân năm
1956, tin vui đến với giáo xứ, cha quản xứ Phêrô được trả tự do, trở về với
đoàn chiên. Một cuộc rước đón cha trở về long trọng và hào hùng đã diễn ra trên
quảng đường Vinh - Cửa Lò năm ấy.
Năm 1957,
giáo họ Yên Trạch khởi công xây dựng lại ngôi thành đường sau nhiều năm xuống
cấp.
Năm 1958,
ngôi nhà phòng Giáo xứ đã được khởi công xây dựng đến nay vẫn còn đó như một
chứng tích hùng hồn của một giai đoạn lịch sử thăng trầm.
Năm
1960-1978, cha Phêrô Nguyễn Lê được đặt làm
quản hạt Cửa Lò, quản xứ Tân Lộc.
Năm 1967,
trong một đợt oanh tạc của máy bay Mỹ, ngôi nhà phòng giáo xứ đã đổ xuống giữa
lúc 50 học sinh giáo lý đang học trong đó. Nhưng bàn tay uy quyền Chúa và Mẹ
quan thầy đã gìn giữ, chở che cho tất cả đuợc bằng an vô sự. Lạ hơn nữa, cũng
chính vào thời điểm đó, một mảnh bom cắt dứt cây dừa, xuyên qua bức tường nhà
thờ, chọt thủng phía sau nhà tạm làm chén dựng Mình Thánh Chúa văng ra, nhưng
Mình Thánh Chúa vẫn mằn nguyên trong chén thánh như muốn nói với con cái Tân
Lộc rằng : Cha luôn hiện diễn giữa chúng con, cả những lúc đau thương nhất. Sự
kiện lạ này là một dấu chỉ cho thấy lòng Chúa ưu ái, thương yêu con cái Tân Lộc
đến ngần nào !
Năm 1974,
giáo họ Mai Hương xây dựng lại ngôi thánh đường đã bị bom Mỹ tàn phá trong
chiến tranh năm 1972.
Sau 18 năm
cùng sống chết với con cái Tân Lộc, trong giai đoạn lịch sử đầy biến động của
dân tộc Việt Nam, dưới những làn mưa bom, bão đạn của đế quốc Mỹ, tháng 7 năm
1978 Ngài đã được Chúa gọi về thưởng công. Phần mộ của Ngài hiện nay được cải
tảng dưới chân tượng đài Mẹ, trong khuôn viên thánh đường này.
Để chia sẽ
mất mát với con cái giáo xứ, tháng 7 năm 1978-1979, Bề Trên giáo phận cho phép
cha Tôma Nguyễn Văn Cường, người con yêu của
quê hương, nguyên là thư ký Toà Giám Mục, phụ trách Giáo xứ Tân Lộc.
Năm
1979-1984, cha Giuse Vương Đình Ái, được bổ
nhiệm làm quản hạt Cửa Lò, quản xứ Tân Lộc. Trong năm năm dìu dắt, Ngài đã tạo mọi điều kiện, khích lệ phát triển văn
hoá, nâng cao dân trí, đặc biệt là sự hiểu biết giáo lý. Nhiều giáo lý viên của
giáo xứ đã lớn lên nhờ sự quan tâm dạy dỗ của Ngài.
Năm
1984-1988, cha Gioanbaotixita Lê Phương Hướng
được đặt làm quản hạt Cửa Lò, quản xứ
Tân Lộc. Bốn năm dưới sự hướng dẫn của Ngài các hoạt động đoàn thể của giáo xứ
bắt đầu khởi sắc, nhiều gia đình thăng tiến trong đời sống đạo nhờ tinh thần
mục vụ tận tình của Ngài.
Mùa hè năm
1988, cha Giuse Nguyễn Tràng, được đặt làm quản
hạt Cửa Lò, quản xứ Tân Lộc đến hết năm 2001. Mười ba năm dưới sự dìu dắt của
ngài, cùng với sự cộng tác đắc lực của ban điều hành giáo xứ và các giáo họ,
giáo xứ đã khởi sắc rõ rệt về nhiều lãnh vực ; nhiều công trình kiến trúc làm
giàu cơ sở hạ từng đã được mọc lên : tượng đài kính Mẹ, ngôi trường giáo lý,
nhà các thầy. Đặc biệt, với tinh thần xây dựng quê hương của con cháu định cư ở
nước ngoài, ngôi thánh đường giáo xứ đã được trùng tu lại nguy nga, lộng
lẫy, khánh thành và cung hiến vào ngày
27 tháng 12 năm 2001 do Đức Giám Mục Phaolô-Maria Cao Đình Thuyên chủ sự, trong
niềm vui sướng của hàng ngàn con tim con cái Tân Lộc.
Các công
trình kiến trúc thờ phượng dâng Chúa này không những biểu trưng cho Niềm Tin tha thiết của con cái
giáo xứ Tân Lộc mà còn góp phần làm cho cảnh quan khu du lịch Cửa Lò thêm trang
nhã và đẹp đẽ, hài lòng du khách đến với đô thị Cửa Lị, bn cạch đó dịng tu Cha
Cứu Thế Việt Nam cũng về tìm vị trí trn
mảnh đất thn yu Cửa Lị để đặt cơ sở phục vụ.
Tháng 1 năm
2002, cha Phêrô Nguyễn Văn Khang được Bề Trên
Giáo phận đặt làm quản hạt Cửa Lò, quản xứ giáo xứ Tân Lộc. Tiếp nối đà phát
triển của giáo xứ, tháng 3/2002 Đức Giám
Mục Phaolô Maria Cao Đình Thuyên cho phép giáo họ Đức Xuân, nguyên là họ đạo
thuộc giáo xứ Lộc Mỹ được sát nhập vào giáo xứ Tân Lộc. Từ nay, giáo xứ Tân Lộc
có 4 họ đạo với hơn 6500 giáo dân, tất cả đều đóng trên địa bàn
thị xã Cửa Lò trung tâm du lịch khá sầm uất của tỉnh Nghệ An.
Vào lúc 19h30 ngày 02
tháng 07 năm 2008 sau một thời gian đau nặng do nhiều căn bệnh nan y, một phần
do thời kỳ ngài phải bị tù đày dưới chế độ
nhà tù cọng sản, với sự nổ lực hết mình chăm sóc của đoàn con cái giáo xứ Tân Lộc, nhưng
bệnh tình vẩn không thuyên giảm và Chúa đã gọi ngài về hưởng thọ 71 tuổi. Linh
cửu ngài được an táng tại khuôn viên nhà thờ giáo họ Tân Lộc bên cạnh tượng đài
Mẹ.
Bề trên giáo phận không
để con cái mình phải vắng bóng chủ chăn ngày 08 tháng 08 năm 2008, một tháng sáu
ngày Giáo xứ long trọng đón cha Martinô Nguyễn Xuân
Hoàng một người cha trẻ, năng nổ tài giỏi, mang trọng trách trưởng Ban giáo lý đức tin của
Giáo phận về coi sóc giáo xứ Tân Lộc. Tiếp tục những công việc của người quá cố
để lại. Ngôi nhà trường giáo lý hai tầng hơn 10 phòng học trong đó có hai phòng ăn nghỉ,
học cho 02 lớp trẻ mầm non được các Sơ dòng Bác Ái Turê chăn dắt dạy bày. Ngôi nhà thờ giáo họ Mai Lĩnh được cha tiếp tục xây dựng chuyển tiếp của cha già quá
cố Phêrô Nguyễn văn Khang dần dần được đi vào hoàn tất. “Đất lành chim đậu” Trên
địa bàn giáo xứ Tân Lộc lại đón nhận nhiều
vị khai sáng kiếm tìm cho dòng mình và Dòng
Lời Chúa, Dòng Bác Ái Turê v.v về mua đất và định cư trên địa bàn giáo xứ để phục
vụ và phát triển.
Đứng trước
những thách đố mới của thời đại, cha con giáo xứ chúng tôi có nhiều thao thức
cho tương lai : nhiều dự án về mục vụ cũng như xây dựng cơ sở hạ từng góp phần
làm cho bộ mặt của giáo xứ và cảnh quan đô thị Cửa Lò thêm thanh lịch. Chúng
tôi hy vọng sẽ nhận đựơc sự đồng tình và giúp đỡ của các tổ chức và cá nhân có
lòng hảo tâm trong tinh thân xây dựng quê hương, để chúng ta có thể phát triển
nét đẹp văn hoá Kitô Giáo trên nền văn hoá Việt Nam, trong thiên niên kỷ mới
này.
Con số hơn 6500 giáo dân và hơn 1000 con cháu đang
định cư tại các giáo phân bạn và nước ngoài hôm nay, chính là thành quả của gần
380 năm cha ông chúng ta đã khó nhọc vun
trồng. Với đạo lý : "Uống nước nhớ nguồn", "ăn quả nhớ kẻ trồng
cây", thế hệ con cháu chúng con xin kính cẩn nghiêng mình trước anh linh
Tổ Tiên nói lên lời cảm tạ và tri ân, vì những kỳ công mà Chúa đã dùng Tổ Tiên
mà thực hiện trên mảnh đất Cửa Lò thân thương này.
"Danh
thơm Ngài chúng con xin truyền tụng
Từ thế hệ
này sang thế hệ kia.
Nguyện từ
nay nối tiếp nghĩa khí,
Dệt thêm
dòng lịch sử mỹ lệ của Tiền Nhân”.
HĐ Mục vụ giáo xứ
0 comments:
Post a Comment